درمان و رفع خشکی پوست و علتهای آن
خشکی پوست یا زروسیس مشکلی رایج در جوامع مدرن است که هیچ محدودیت سنی ندارد و حتی نوزادان را نیز درگیر می‌کند. مرطوب کننده غالباً به ترمیم پوست خشک کمک می‌کند. بااین حال برخی بیماران باید برای درمان خشکی پوست به پزشک مراجعه کنند. خشکی شدید پوست نشانه‌ی هشدار ابتلا به ضایعه‌ای پوستی به نام درماتیت یا التهاب پوست است که به صورت راش توام با خارش یا لکه‌های پوست خشک و تحریک شده بروز می‌یابد. هرچه درماتیت سریع‌تر تشخیص داده شود، درمان آن موفقیت‌آمیزتر خواهد بود. چنانچه درماتیت تحت درمان قرار نگیرد، غالباً تشدید خواهد شد.
پوست خشک
پوست سالم به دلیل داشتن بافت نرم و ارتجاعی به دلیل مرطوب بودن آن دارد. برای حفظ نرمی، انعطاف‌پذیری و وضعیت "نرمال" پوست، لایه بالایی آن باید حاوی حداقل 10٪ آب باشد و در وضعیت ایده‌آل باید 20٪ تا 35٪ آب داشته باشد. غدد چربی برای جلوگیری از از دست دادن آب از لایه‌های بالایی پوست، ماده‌ای روغنی به نام سبوم تولید می‌کنند. سبوم یک ترکیب پیچیده از اسیدهای چرب، قند، موم و سایر مواد شیمیایی طبیعی است که به عنوان مانعی برای جلوگیری از تبخیر آب عمل می‌کند. اگر پوست دارای مقدار کافی سبوم نباشد، رطوبت خود را از دست می‌دهد و خشک می‌شود. همچنین، اگر عوامل محیطی باعث تبخیر زیاد آب شوند و بدن برای حفظ آب به شدت به سبوم وابسته باشد، پوست خشک می‌شود، چروک می‌کند و ترک می‌خورد.
نشانه‌ها و علائم
نشانه‌ها، یعنی آنچه می‌بینید، و علائم، یعنی آنچه حس می‌کنید، خشکی پوست عبارت است از:
- زبر یا پوسته پوسته شدن پوست
- خارش پوست
- پوستی که به طور طبیعی تیره است، به رنگ خاکستری درمی‌آید.
- ترک خوردن پوست، اگر ترک شدید باشد، پوست به راحتی خونریزی می‌کند.
- خشک شدن یا ترک خوردن لب‌ها
زمانی که پوست خشک ترک می‌خورد، میکروب‌ها از راه این شکاف‌ها وارد پوست می‌شود و به عفونت دامن می‌زند. زخم‌ها و لکه‌های قرمز روی پوست از نشانه‌های اولیه عفونت است.
علل خشکی پوست
- کاهش تولید سبوم: این علت در میان سالمندان شیوع بالاتری دارد، چون تعداد و فعالیت غدد چربی پوست با بالا رفتن سن کاهش می‌یابد.
- کاهش سبوم موجود: این مشکل پی‌آمد عامل‌های سبک زندگی مانند افراط در استحمام، ساییدن شدید پوست هنگام شستن آن یا مصرف صابون‌هایی است که لایه محافظ سبوم را در خود حل می‌کند. در نتیجه پوست کل بدن خشک می‌شود، این مشکل بیشتر در میان ورزشکارانی رایج است که چند بار در روز دوش می‌گیرند. در بقیه موارد فقط پوست دست خشک می‌شود؛ برای مثال کارکنان مراکز درمانی، صنایع غذایی، نظافتچی‌ها، مادرانی که مرتب پوشک فرزند نوزادشان را عوض می‌کنند یا افرادی که مدام دست‌هایشان را می‌شویند، با مشکل خشکی پوست دست مواجه می‌شوند.
- شرایط محیطی که باعث از بین رفتن رطوبت پوست می‌شود: شرایط محیطی نامساعد فشار بیش از حدی را به مانع محافظ طبیعی پوست وارد می‌کند و باعث تبخیر آب آن می‌شود. عامل‌های محیطی یکی از متداول‌ترین علل خشکی پوست در میان افرادی است که در محیط‌های بیابانی و گرم زندگی می‌کنند. خشکی شدید هوای داخلی نیز باعث خشکی پوست می‌شود، به ویژه اگر در خانه از سیستم‌های گرمایشی هوا استفاده شود. ورزشکارانی که در محیط باز ورزش می‌کنند، در معرض وزش باد قرار دارند و خورشید نیز آب پوست را تبخیر می‌کند نیز دچار خشکی پوست می‌شوند. حتی شناگران نیز دچار خشکی پوست می‌شوند، چون مواد شیمیایی موجود در استخر رطوبت پوست را جذب می‌کند. مجموعه این عوامل باعث خشکی و خارش سطح پوست می‌شود.
خشکی پوست یکی از عوارض شایع دیابت یا حساسیت‌های پوستی مانند درماتیت آتوپیک است. همچنین خشکی پوست می‌تواند علامت کم‌کاری تیروئید، نارسایی کلیه یا سندرم شوگرن نیز باشد، هرچند این موارد شیوع کمتری دارد. به علاوه خشکی پوست از عوارض جانبی بعضی داروها، به ویژه داروهای مخصوص درمان جوش و آکنه، نیز به شمار می‌رود.
تشخیص
پزشک پوست را با دقت مورد بررسی قرار می‌دهد تا تشخیص دهد که آیا خشکی پوست نشانه‌ای از بیماری پوستی است یا خیر. او همچنین از بیمار سوالاتی مانند زمان شروع خشکی پوست می‌پرسد. سپس با جمع‌بندی این اطلاعات، پزشک به تشخیص صحیحی می‌رسد و بهترین درمان را توصیه می‌کند. اگر لازم باشد، آزمایش‌هایی انجام می‌شود تا مشخص شود که آیا خشکی پوست ناشی از بیماری خاصی است یا خیر.
درمان خشکی پوست
پزشک درمان‌های زیر را برای رفع خشکی پوست توصیه می‌کند:
مرطوب کننده
استفاده مرتب از مرطوب کننده در طول روز به رفع خشکی پوست کمک می‌کند. مرطوب کننده پوست را نرم‌تر می‌کند و احتمال ترک خوردن آن را کاهش می‌دهد. مرطوب کننده‌های بدن به صورت پماد، کرم، لوسیون و روغن در دسترس است. پزشک نوع مناسب را توصیه می‌کند.
اگر خشکی پوست بسیار شدید باشد، مرطوب کننده حاوی اسید لاکتیک یا اوره یعنی موادی تجویز می‌شود که آب را در پوست نگه می‌دارند. این مواد در مرطوب کننده‌های تجویزی و غیرتجویزی وجود دارد و نقطه ضعف آنها این است که اگر پوست ترک خورده باشد یا دچار اگزما باشید، با استعمال آنها دچار سوزش خواهید شد.
دارو
چنانچه خشکی پوست شدید باشد، پزشک دارویی را برای استعمال روی پوست تجویز می‌کند که ممکن است کورتیکواستروئید (مانند کورتیزون) یا تعدیل کننده (مدولاتور) ایمنی (تاکرولیموس، پیمکرولیموس) باشد. این داروها خارش، قرمزی و ورم را برطرف می‌کند. همچنین به بیمار توصیه می‌شود که چند بار در روز از مرطوب کننده استفاده کند.
هیدرودرم ابریژن
در روش هیدرودرم (هیدرودرم ابریژن یا درم ابریژن با استفاده از آب) سری ساینده دستگاه تمام سلول‌های مرده جمع شده روی پوست را برمی‌دارد و به طور همزمان محلول نمکی و اکسیژن خالص را به پوست می‌رساند تا تمام منافذ به صورت عمقی تمیز و پاکسازی شود. ریشه اصطلاح هیدرودرم واژه هیدرات است که در لغت به معنای "باعث جذب رطوبت شدن" است. هیدرودرم پوست را به نحوی موثر مرطوب می‌کند. هیدرودرم ابریژن درمانی ایده‌آل برای پوست‌های دچار خشکی فصلی است.
مزوتراپی
در روش مزوتراپی، کمیت‌های کوچکی از ویتامین‌ها، مواد معدنی و داروهای دیگر زیر پوست تزریق می‌شوند. این درمان ایمن و موثر، کاربردهای متعددی دارد که از آن جمله می‌توان به درمان خشکی و پیری پوست، لکه‌های تیره (هیپرپیگمانتاسیون)، جای زخم و جوانسازی پوست اشاره کرد. پزشک با توجه به وضعیت پوست، مخلوطی از داروهای موثر را تزریق می‌کند. برای بهبود آب‌رسانی پوست، از اسید هیالورونیک استفاده می‌شود. معمولاً این درمان حداقل ۳ تا ۵ جلسه در طول ۳ تا ۶ ماه انجام می‌شود تا بهترین نتیجه ممکن به دست آید. با این حال، بهبود بافت پوست از جلسه اول مشخص خواهد بود.
عوارض
خشکی و خارش پوست گاهی به عفونت باکتریایی ثانویه منجر می‌شود. ممکن است عفونت خفیف باشد و خود به خود برطرف باشد یا شدیدتر باشد و به درمان با آنتی بیوتیک نیاز داشته باشد. خارش شدید بیمار را وادار به خاراندن می‌کند که نتیجه آن زخم شدن پوست است. پوست در اثر استمرار این چرخه خارش ـ خاراندن ضخیم می‌شود. به علاوه مالش دادن مرتب پوست در یک ناحیه ابتلا به عارضه‌های پوستی مزمن را در پی دارد.
پیشگیری
با رعایت توصیه‌های زیر می‌توانید از خشکی پوست یا تشدید آن جلوگیری کنید:
- از آب داغ استفاده نکنید: آب داغ چربی طبیعی پوست را سریع‌تر از بین می‌برد. آب گرم بهترین گزینه برای استحمام است.
- از شوینده ملایم استفاده کنید: صابون چربی پوست را حل می‌کند، بنابراین توصیه می‌کنیم که دیگر از صابون‌های عطری، آنتی باکتریال و دئودورانت و فراورده‌های مراقبت از پوست حاوی الکل، مانند محلول ضدعفونی کننده دست، استفاده نکنید و آنها را با صابون‌های بدون عطر ملایم یا مرطوب کننده جایگزین کنید.
- زمان استحمام را کاهش دهید: یک حمام 10 ـ 5 دقیقه‌ای رطوبت پوست را افزایش می‌دهد. اما اگر آب زمان بیشتری با پوست در تماس باشد، رطوبت پوست کمتر از قبل از استحمام می‌شود. بیشتر از روزی یک بار حمام نروید.
- پوست را بلافاصله پس از استحمام مرطوب کنید: برای این که رطوبت پس از حمام در پوست باقی بماند، تا زمانی که پوست هنوز مرطوب است به آن مرطوب کننده بزنید.
- دستگاه بخور تهیه کنید: هوای خانه را با استفاده از بخور مرطوب نگه دارید.
- تغییر سبک زندگی: اگر خشکی پوست نتیجه عادت‌ها یا کارهایی مانند تمام روز در آب بودن دست است، سعی کنید چند روزی از این کار خودداری کنید. وقتی پس از چند روز دوباره کارتان را شروع کردید، این بار دستکش به دست کنید و در طول روز مرتب مرطوب کننده مخصوص به دست بزنید.
